Neredesin Sen Çalışma Kağıdı
Bilişim Teknolojileri ve Yazılım Dersi 5. Sınıf Dosya Yönetimi konusu içerisinde yer alan “Neredesin Sen Çalışma Kağıdı” etkinliğindeki yönergeleri takip ederek bilgisayarınızda bulunan dosyaların arandığında nasıl bulunduğunu öğrenelim.
Eşyalarımızı düzenli bıraktığımız zaman şüphesiz kolaylıkla aradığımız bir eşyayı bulabiliriz. Bilgisayarların da hafızalarında var olan dosyaları hızlı bir şekilde bulabilmek için kullandıkları bir dosya depolama sistemi vardır. Bugünkü etkinliğimizde bilgisayarın, nasıl bir depolama sistemi kullandığını ve aradığımız bir dosyayı bulabilmek için nasıl bir yol izlediğini anlamaya çalışacağız. Bu süreçte 4 aşamadan oluşan bir oyun oynayacağız.
Neredesin Sen? Çalışma Kağıdı 1A
Neredesin Sen? Çalışma Kağıdı 1B
1. AŞAMA:
1. Seçtiğiniz bir arkadaşınızla ikili grup oluşturun. Biriniz 1A, diğeriniz de 1B kâğıdını alın ve kâğıtlarınızı birbirinize göstermeyin.
2. Her ikiniz de üst satırda yer alan “Benim Dosyalarım” alanından bir dosya seçip çember içine alın. Çember içerisine aldığınız dosya üzerinde yer alan sayıyı arkadaşınıza söyleyin ancak hangi harf olduğunu söylemeyin. (ör. Benim dosyam 3895 gibi)
3. Şimdi arkadaşınızın dosyasının hangi harf olabileceğine ilişkin sırayla tahminlerde bulunun ve arkadaşınızın dosyasını bulmaya çalışın. Şayet sorunuza “Hayır” yanıtı alırsanız tahmin sırası arkadaşınıza geçer. Doğru tahmine ulaşana kadar kaç tahmin yaptığınızı not alınız. Yanlış yaptığınız tahminleri kâğıdınızın alt kısmında yer alan “Senin Dosyaların” kısmından eleyebilirsiniz.
Bu aşamayı aşağıdaki gibi örneklendirebilirsiniz:
Soru: Dosyan H mi?,
Yanıt: Hayır. H dosyamın üzerindeki sayı 9021.
Bu yanıt sonrasında, senin dosyaların bölümünde bulunan H dosyasının üzerini çizebilirsiniz. Böylece aynı dosyayı iki kez tahmin etmez ve vakit kaybetmezsiniz. Arkadaşınızın tuttuğu dosyayı bulana kadar kaç “tahmin” yaptınız? Bu tahmin sayısı sizin skorunuzdur. Daha az atış, daha iyi bir skor demektir.
Neredesin Sen? Çalışma Kağıdı 2A
Neredesin Sen? Çalışma Kağıdı 2B
2. AŞAMA:
Bu aşamanın 1. aşamadan farkı, dosyaların üzerindeki numaraların küçükten büyüğe sıralı olmasıdır.
1. Seçtiğiniz bir arkadaşınızla ikili grup oluşturun. Biriniz 2A, diğeriniz de 2B kâğıdını alın ve kâğıtlarınızı birbirinize göstermeyin.
2. Her ikiniz de üst satırda yer alan “Benim Dosyalarım” alanından bir dosya seçip çember içine alın. Çember içerisine aldığınız dosya üzerinde yer alan sayıyı arkadaşınıza söyleyin ancak hangi harf olduğunu söylemeyin. (ör. Benim dosyam 3895 gibi)
3. Şimdi sırayla arkadaşınızın dosyasının hangi harf olabileceğine ilişkin tahminlerde bulunun ve arkadaşınızın dosyasını bulmaya çalışın. Şayet
sorunuza “Hayır” yanıtı alırsanız tahmin sırası arkadaşınıza geçer. Yalnız bu aşamada ilkinden farklı olarak arkadaşınız, “Hayır” yanıtının
yanında size dosyanın bulunduğu yer ile ilgili bir ipucu vermelidir. Eğer tuttuğu dosyanın sayısı sizin tahmin ettiğiniz dosyadan büyük ise “yukarı”, küçük ise “aşağı” diyerek sizi yönlendirmelidir. Bu aşama süresince de doğru tahmine ulaşana kadar kaç tahmin yaptığınızı not alınız. Yanlış yaptığınız tahminleri kâğıdınızın alt kısmında yer alan “Senin Dosyaların” kısmından eleyebilirsiniz.
Bu aşamayı aşağıdaki gibi örneklendirebilirsiniz:
Soru: Dosyanın adı H mi?
Yanıt: Hayır. H adlı dosyamın üzerindeki sayı 9021.
Bu yanıt sonrasında, senin dosyaların bölümünde bulunan H dosyasının üzerini çizebilirsiniz. Böylece aynı dosyayı iki kez tahmin etmez ve vakit kaybetmezsiniz. Arkadaşınızın tuttuğu dosyayı bulana kadar kaç “tahmin” yaptınız? Bu tahmin sayısı sizin skorunuzdur. Daha az atış daha iyi bir skor demektir.
Neredesin Sen? Çalışma Kağıdı 3A
Neredesin Sen? Çalışma Kağıdı 3B
3. AŞAMA:
1. Şimdi biriniz 3A kâğıdını diğeriniz de 3B kâğıdını alın. Kâğıtlarınızı birbirinize göstermeyin.
2. Birbirinize seçtiğiniz dosyanın numarasını söyleyin.
3. Bu aşamada dosyanın numarasını kullanarak dosyanın hangi kolonda (sütunda) olduğunu bulabilirsiniz (0’dan 9’a kadar). Bu sütunu
bulabilmek için dosya üzerindeki sayıda bulunan rakamları toplayın. Toplamın birler basamağı dosyanın bulunduğu kolonu gösterir.
Örneğin, 2345 numaralı dosyanın hangi sütunda olduğunu bulabilmek için 2+3+4+5=14 işlemini yapmalısınız. Bu sonuca göre sonucun birler
basamağı 4’tür, yani bu dosya 4. sütunda olmalıdır. Sütunu bulduktan sonra bu sütun içerisinde hangi dosya olduğunu bulmak gerekir. Bu tekniğe “çırpı” veya “karma” tekniği denir. Bu kavramın İngilizcesi ise “hash” (heş) olarak da geçer.
4. Eğer vaktiniz kaldı ise bu yöntemi kullanarak 4A ve 4B kâğıtları ile aynı oyunu tekrar oynayın.
Neredesin Sen? Çalışma Kağıdı 4A
Neredesin Sen? Çalışma Kağıdı 4B
Genel Değerlendirme:
1. Bu üç arama süreçlerinden en hızlısı hangisi? Neden?
2. Bu üç farklı süreçten her birinin avantajları neler?
• İkinci strateji ilkinden daha hızlı fakat ilk örnekte öncelikle sıralama zorunlu değil.
• Üçüncü strateji genellikle ilk ikisinden daha hızlı fakat çok yavaş çalıştığı durumlar olabiliyor (aynı
sütunda çok dosya örneği).
• En kötü ihtimalle tüm dosyalar aynı sütuna düşerse, bu üçüncü strateji de ilk strateji kadar yavaş
çalışır.
3. Bu bağlamda dosya ve klasör isimlendirmenin düzen ve aradığını hızlı bulma açısından önemi
vurgulanır.
Tüm Bunlar Ne Demek?
Bilgisayarlar tonlarca bilgi depolar. Depoladıkları bu bilgileri ararken de çok hızlı olmaları gerekmektedir. İnternet’teki arama motorları, arama problemlerinin en büyüklerinden biri ile karşılaşmıştır.
Milyarlarca sayfa, saniyenin çok küçük bir diliminde aranmalıdır. Bilgisayarın aramasını istediğimiz şeye “anahtar kelime” denir. Bu bir kelime, birkaç kelime ya da bir yazarın adı olabilir.
Bilgisayarlar veriyi çok hızlı işler. Bir şeyi bulurken baştan başlayıp arar ve aradığına rastladığında aramayı durdurur diye düşünebilirsiniz. Bu doğrusal arama oyununda yaptığımız şeydir. Yalnız bu yöntem çok ama çok yavaştır (Hızlı olduğunu iddia ettiğimiz bilgisayarlar için bile). Bir süpermarkette 10 bin farklı ürün satıldığını düşünelim. Ödeme yaparken bir barkod taratıldığında, bilgisayar bu 10 bin farklı ürün arasında aynı barkoda sahip ürünü ve bu ürünün fiyatını arar. Her barkodu kontrol için saniyenin binde biri kadar zaman geçse 10 bin ürün için 10 saniye süre geçmesi gerekir. Düşünün ki her satın aldığımız ürün için 10 saniye bekliyoruz. Bir ailenin ihtiyacı olan süpermarket alışverişinde ne kadar süre kaybedeceğimizi tahmin edebilirsiniz.
Daha güzel bir strateji ikili aramadır. Bu yöntemde aranan şey küçükten büyüğe sıralanmıştır. Sayıları küçükten büyüğe sıralamak kolaydır. Kelimeler için de bir sözlükteki gibi sıralama metodu kullanabiliriz. Böylece kelimeler için de ikili arama kullanmak mümkün olur. Her seferinde ortadaki elemanı kontrol etmek, listeyi ikiye böler. İşlem aranan şey bulununcaya kadar devam eder. Süpermarket örneğine dönersek, 10000 ürün arasındaki arama yaklaşık 14 kontrolde sonuçlanır, yani saniyenin yaklaşık 70’te biri kadar bir süre. Bu da zor fark edilebilecek bir süredir.
Üçüncü strateji hesaba dayalı adresleme stratejisidir. Aranan anahtar kelime veya sayı değişime uğratılarak daha ufak bir kümeler grubunda nerede olduğu bulunur. Farklı uzunluktaki metinlerden oluşan bir listede, aranan değerlerin daha kolay bulunabilmesi için her metne karşılık gelen birbirine eş uzunlukta sayısal değerler üretilmesidir. Örneğin, aranan şey bir telefon numarasıysa, tüm basamaklardaki rakamları toplayıp, çıkan sonucu 11’e bölüp, kalanı kullanabilirsiniz. Bu şekilde, bir anahtar oluşur ve bu anahtar son etkinlikteki doğrulama basamaklarına benzer, değeri işlenen veriye bağlı olan ufak ek veridir. Genellikle bilgisayar doğrudan veriye ulaşacaktır. Ufak bir ihtimalle birkaç dosya aynı sütuna düşmüştür. Bu durumda aynı sütuna düşen dosyalarda olduğu gibi bilgisayar bu “çakışan” elemanlar arasında doğrusal arama yapar.
